Φωτοθεραπεία με κόκκινο φως (red light therapy)

[Θανάσης Αποστόλου]

Όπως και με άλλα ζητήματα, δε θα προχωρήσω σε βάθος την παρουσίασή μου, αλλά σκοπός μου είναι να εξοικονομήσω χρόνο για εσάς (αρκετές ώρες, για όσους είχαν σκοπό να τις αφιερώσουν στη μελέτη του θέματος), παρουσιάζοντας μόνο κάποιες πρακτικά αξιοποιήσιμες πληροφορίες, καθώς και επιλεγμένες πηγές από τις εκατοντάδες που κυκλοφορούν (βίντεο και άρθρα), ώστε στον συντομότερο χρόνο να καταλήξετε σε ασφαλή συμπεράσματα.

Από τα πολλά που μελέτησα κατέληξα στο συμπέρασμα ότι η φωτοθεραπεία με κόκκινο φως αξίζει να δοκιμαστεί, από όσους ενδιαφέρονται για τα οφέλη της. Κατ' αρχήν δεν αναφέρεται καμία παρενέργεια, κι αυτό για μένα είναι πολύ σημαντικό, γιατί τουλάχιστον ξέρω ότι το "χειρότερο" που μπορεί να συμβεί είναι να μην έχω αποτέλεσμα. Οι μόνες περιπτώσεις που δεν προτείνεται είναι οι εξής:

Μην ασχολείσαι με φωτοθεραπεία αν: Είσαι έγκυος και θηλάζουσα, αν παίρνεις φάρμακα που σε κάνουν φωτοευαίσθητο και αν πάσχεις από επιληψία.

Η NASA μελέτησε τη θεραπεία με φως στα τέλη της δεκαετίας του '80 και τη δεκαετία του '90 για χρήση στο διάστημα, και τα τελευταία δύο δεκαετίες, οι ερευνητές πραγματοποίησαν πάνω από χίλιες κλινικές δοκιμές και μελέτες σε διάφορους τύπους θεραπείας με φως. Η κλινική συναίνεση είναι ότι οι θεραπείες με κόκκινο και NIR φως είναι γενικά ασφαλείς και αποτελεσματικές, με μια ευρεία γκάμα δυνητικών εφαρμογών.
πηγή: Protothema.gr

Τι είναι

Το να εκτίθεσαι στο κόκκινο φως ειδικών συσκευών, που προέρχεται από led φώτα ή λέιζερ φώτα ή ειδικές λάμπες υπέρυθρης ακτινοβολίας. Οι συσκευές ποικίλουν, μπορεί να είναι σε μορφή μάσκας για θεραπεία στο πρόσωπο, σε καπέλο, για θεραπεία κατά της τριχόπτωσης, σε ορθογώνιο πάνελ για θεραπεία σώματος ή ακόμα και σε μεγάλες συσκευές στις οποίες ξαπλώνεις (παρόμοιες με σολάριουμ, αλλά με κόκκινο φως). Υπάρχουν και άλλες με κάπως αστεία μορφή, όπως χειλιών, βλεφάρων, άλλη που μοιάζει με ξυραφάκι κ.ο.κ.

Το φως που εκπέμπεται από αυτές τις συσκευές είναι κυρίως 2 ειδών:
🟠 Κόκκινο φως από led ή από λέιζερ, το οποίο έχει δράση στο δέρμα
🟠 Υπέρυθρο φως από ειδικές λάμπες (σχεδόν αόρατης στο μάτι ακτινοβολίας), το οποίο έχει δράση σε βαθύτερους ιστούς, πχ. μύες.
Υπάρχουν και συσκευές που συνδυάζουν και τα δύο είδη φωτός.


Οφέλη

Κυκλοφορούν πολλές εικασίες, προσωπικές μαρτυρίες και επιστημονικές έρευνες, για διάφορα οφέλη. Τα πιο επιστημονικά τεκμηριωμένα αφορούν:
🟢 Βελτίωση στην κυκλοφορία του αίματος
🟢 Επούλωση πληγών, βοήθεια σε ακμή, ηλιακά εγκαύματα
🟢 Βοηθά την αποθεραπεία από την σωματική άσκηση
🟢 Eνισχύει την παραγωγή κολλαγόνου και ελαστίνης, που συμβάλλουν στην ελαστικότητα και την υγεία του δέρματος.
🟢 Μείωση πόνου που αφορά τους μύες και τις αρθρώσεις (πχ. στην αρθρίτιδα)
🟢 Θεραπεία τριχόπτωσης
🟢 Όφελος στα μάτια


Θεραπεία τριχόπτωσης

Όχι, δε θα βγάλει μαλλιά ένας φαλακρός με αυτό. Όμως κάποιος που θέλει να επιβραδύνει ή και να σταματήσει εντελώς την απώλεια μαλλιών, ενδέχεται να έχει 100% επιτυχία. Σε περιοχή που δεν είναι εντελώς γυμνή από μαλλιά, συχνά αναφέρεται διέγερση τριχοφυΐας. Υπάρχουν έρευνες και μαρτυρίες απλών ανθρώπων που το επιβεβαιώνουν αυτό. Χρειάζεται υπομονή ως ένα εξάμηνο. Όσοι το δοκόμασαν αναφέρουν ότι αρχικά ενδέχεται να αυξηθεί ελαφρώς η τριχόπτωση, γιατί διεγείροντας την περιοχή, αποβάλλονται γρηγορότερα οι "νεκρές" τρίχες, όμως αμέσως μετά ξεκινά η τριχοφυϊα, αρχικά με "baby hair" και σιγά σιγά με νέες δυνατές τρίχες.

Είναι λοιπόν ένας επιστημονικά και εμπειρικά επιβεβαιωμένος τρόπος για να πυκνώσετε την τριχοφυΐα σε μία περιοχή που παρατηρείτε έντονη αραίωση, αλλά μην ελπίζετε πολλά για περιοχές που έχουν χάσει όλες τις τρίχες τους για πολύ καιρό. Ένα καλό εισαγωγικό βίντεο που λέει πόσα γνωρίζει η επιστήμη ως τώρα είναι αυτό.

Οι συσκευές που αφορούν τα μαλλιά έχουν συχνά μορφή καπέλου γεμάτου led ή διόδων λέιζερ (led υπερρύρθων δεν χρησιμοποιείται, αφού δε μας ενδιαφέρει βαθύτερη επίδραση). Ένα μειονέκτημα αυτών των συσκευών είναι τα λίγα watt, αλλά αυτό εξισορροπείται από την πολύ κοντινή απόσταση, που αυξάνει τον φωτισμό όσο χρειάζεται. Οι καλύτερες (και ακριβότερες) συσκευές που προτείνω, είναι αυτές με τις διόδους λέιζερ. Επώνυμα προϊόντα λέιζερ κοστίζουν αυτή τη στιγμή από 400 ευρώ, ενώ τα κινέζικα αντίστοιχα είναι πολύ πιο προσιτά, γύρω στα 100 ευρώ.

Τώρα για κάποιον που έχει αγοράσει τα ακόμα ισχυρότερα σε watt, και ακριβότερα πάνελ, που χρησιμοποιούνται για μεγαλύτερες περιοχές του σώματος, νομίζω ότι είναι άψογα και για θεραπεία τριχόπτωσης, αρκεί να βρεθεί ένας πρακτικός τρόπος εφαρμογής της θεραπείας (πχ. να είσαι οριζοντιομένος στο κρεβάτι και στο κεφαλάρι να στηρίξεις το πάνελ,  στο οποίο θα βάλεις μόνο κόκκινο φως, όχι υπέρρυθρες.

Όφελος στα μάτια

Ενώ καλύπτουμε τα μάτια με προστατευτικά γυαλιά όταν κάνουμε θεραπεία, η έκθεση των ματιών σε χαμηλή ένταση φωτός μπορεί να έχει μεγάλο όφελος. Όμως αν η συσκευή σας εκπέμπει δυνατό φως (συμβαίνει ιδίως στα πάνελ), αυτό σημαίνει ότι πρέπει να απομακρυνθείτε όσο χρειάζεται, ώστε να μην εκτίθενται τα μάτια σε υπερβολικό φως. Ένας κανόνας είναι ότι αν νιώθεις την παραμικρή δυσφορία, το διακόπτετε, επίσης δεν ασχολείστε με αυτό αν έχετε φωτοευαισθησία. Τέλος μία ακόμη οδηγία είναι να κάνετε την φωτοθεραπεία των ματιών για λίγα (3-5) λεπτά το πρωί, όχι το βράδυ. Σε έρευνα βρέθηκαν θεαματικά αποτελέσματα βελτίωσης της όρασης σε άτομα που έκαναν φωτοθεραπεία με κόκκινο και με υπέρυθρο φως λίγα λεπτά καθημερινά. Περισσότερες λεπτομέρειες και οδηγίες για το θέμα θα δείτε αυτό του βίντεο (από το 2ο λεπτό και μετά). Ένα ακόμα βίντεο που αξίζει να δείτε για την φωτοθεραπεία στα μάτια ειναι του Andrew Huberman. To βίντεο αυτό είναι 2+ ώρες, αλλά το σημείο που μας ενδιαφέρει είναι προς το τέλος (σας το έχω έτοιμο να ξεκινά στο συγκεκριμένο σημείο).

Οι μάσκες, σαν αυτή που βλέπετε στην παρακάτω εικόνα, δεν είναι για θεραπεία ματιών, αλλά της επιδερμίδας στο πρόσωπο.




Ποια συσκευή να αγοράσω;

Θα αναλύσουμε το θέμα στους σημαντικούς του παράγοντες:

1) Ισχυς. Στην αρχή σκέφτηκα να πειραματιστώ με τις φθηνές Led συσκευές. Όμως όλοι οι ειδικοί λένε ότι αυτό που μετράει είναι τα WATT. Χρειάζεσαι πολλά watt, που σημαίνει δυνατό φως. Με ledάκια των 0,2 watt σαν αυτά που έχουν οι λεντοταινίες, δε θα πετύχεις κάτι (ή πρέπει να κάθεσαι στο φως για 30-40 λεπτά κάθε φορά), ενώ με τα led των 5 watt που βρίσκεις στα πάνελ, κάνεις δουλειά!

2) Έχει και υπέρυθρες; Υπάρχουν  συσκευές μόνο κόκκινου φωτός, υπάρχουν συσκευές μόνο υπέρυθρης ακτινοβολίας (υπάρχουν και σάουνες τέτοιες), υπάρχουν και οι συσκευές που τα συνδυάζουν και τα δύο, που είναι και η καλύτερη επιλογή. Για δέρμα, μάτια θέλουμε κόκκινο φως, ενώ για βαθύτερη επίδραση στα εσωτερικά όργανα θέλουμε υπέρυθρη ακτινοβοία. Αυτό που πρέπει οπωσδήποτε να έχει η συσκευή σας είναι διακόπτη που να επιλέγεις αν θέλεις το ένα, το άλλο ή (συχνότερα) και τα δυο ταυτόχρονα.

3) Μήκος κύματος. Το φως πρέπει να είναι σε μήκος κύματος περίπου 650nm ώστε να έχει τις επιδιωκόμενες θεραπευτικές δράσεις. Αυτό ισχύει για το κόκκινο φως. Αν η συσκευή σου έχει και υπέρυθρα led, τότε το μήκος κύματός τους είναι στα 810-850nm. Καθώς ωριμάζει η αγορά, είναι όλο και πιο σπάνιο να παραλείπεται από τον κατασκευαστή αυτή η λεπτομέρεια. Όλοι πλέον το διαφημίζουν και το τονίζουν ότι είναι στο σωστό μήκος κύματος.

4) Ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Αν είναι κακή κατασκευή, λόγω πολλών watt θα εκπέμπει και ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, που δεν είναι και κάτι τρομερό, όμως δεν το λες και καλό. Το καλό είναι ότι στα πάνελ (και τα κινέζικα), δεν υπάρχει τέτοιο πρόβλημα.

5) Διάφορα έξτρα. Αν έχει η συσκευή χρονόμετρο είναι καλό, γιατί σου υπενθυμίζει να σταματήσεις. Αυτό βέβαια γίνεται και με ένα απλό χρονόμετρο αντίστροφης μέτρησης στο κινητό μας. Φωτιζόμενες οθόνες και άλλα διακοσμητικά δεν είναι σημαντικά. Το ίδιο και το τηλεκοντρόλ, αφού μία φορά ρυθμίζεις στην αρχή και μια στο τέλος, δεν είναι τηλεόραση να αλλάζεις συνεχώς κανάλι, ούτε κάθεσαι μακριά...  Αξεσουάρ κρεμάσματος της συσκευής από την πόρτα ή στήριξής της, μπορεί να είναι αρκετά βολικά, αν και μπορούμε να τα αντικαταστήσουμε με προσωπικές μας πατέντες.

6) Κόστος. Δυστυχώς οι καλές συσκευές, με τα πολλά watt και τις ποιοτικές παραμέτρους, είναι οι ακριβές, και αυτό είναι πρόβλημα. Μιλάμε για συσκευές (κράνη, πάνελ) που ξεκινάνε από 500 ευρώ και φθάνουν στα 5000 ευρώ, αν μιλάμε για ολόσωμη έκθεση τύπου σολάριουμ. Έλυσα αυτό το πρόβλημα βρίσκοντας αξιόπιστες κινέζικες πιστές απομιμήσεις, που βρήκα στη σελίδα aliexpress.com, με συσκευές που κοστίζουν δέκα φορές φθηνότερα. Το πάνελ στο οποίο κατέληξα, μου κόστισε μόνο 204 ευρώ, που δε λέω, είναι πολλά, όμως ένα ίδιων προδιαγραφών που θα ψωνίσεις εκτός κίνας κάνει 700.

Από όλες αυτές τις προδιαγραφές, ειδικά τις 2 πρώτες που θα έλεγα ότι είναι οι σημαντικότερες, μόνο με ένα ορθογώνιο πάνελ θα τις ικανοποιήσετε. Αντί λοιπόν να δίνετε χρήματα για φθηνά πράγματα, πάρτε ένα πάνελ περίπου 30Χ50 εκατοστά, ώστε να πιάνει το μισό σώμα κάθε φορά και θα μείνετε απολύτως ικανοποιημένοι. Με αυτό μπορείς να κάνεις και το κεφάλι (για τριχοφυΐα), στηρίζοντάς το κατάλληλα, πχ. το στηρίζεις στο κεφαλάρι του κρεβατιού ενώ είσαι ξαπλωμένος οριζόντια.

Τρόπος Θεραπείας

Ο τρόπος εφαρμογής της θεραπείας, το πόσο κοντά θα έχετε τη συσκευή και για πόση ώρα, είναι κάτι που εξαρτάται από την κάθε συσκευή. Γι αυτό, ξεκινώντας στην αρχή, ακολουθήστε τις γραπτές οδηγίες που δίνονται με τη συσκευή. Στο "πόσο συχνά;" μία συχνή απάντηση που βλέπω είναι 3-4 φορές την εβδομάδα, 10 λεπτά τη φορά, όμως αυτό δεν είναι υποχρεωτικό. Υπάρχουν αρκετοί που το κάνουν καθημερινά, ή άλλοι που το κάνουν μόνο τα σαββατοκύριακα. Θα αποφασίσετε για αυτό, ανάλογα με τις οδηγίες της συσκευή και και με την επίδραση που θα έχει η θεραπεία επάνω σας.

Όπως αναφέρεται διεξοδικά και σε αυτό το βίντεο, είναι αδύνατο να ξέρουμε με ακρίβεια πόσο φως λαμβάνουμε, αφού υπάρχουν πολλοί παράγοντες που το καθορίζουν. Και το ευχάριστο είναι ότι δεν έχει και τόση σημασία, αρκεί να αποφεύγουμε τις ακρότητες. Δεν είναι κανένα δραστικό φάρμακο ή πρακτική, όπου πρέπει να μετράμε με ακρίβεια το τι λαμβάνουμε. Είναι κάτι το φυσικό, αφού τέτοια ακτινοβολία λαμβάνουμε και από τον ήλιο. Τελικά η μέθοδός μου είναι να ξεκινώ με τις γενικές συστάσεις και στην πορεία να αυξομειώνω είτε τη συχνότητα που κάνω τη θεραπεία, είτε την απόσταση, είτε την διάρκεια της κάθε θεραπείας, εμπειρικά, ανάλογα με τα αποτελέσματα και καμιά φορά... το πόσο βαριέμαι να κάνω τη θεραπεία.

Ποια ώρα της ημέρας; Αυτή είναι μία καλή ερώτηση, που ευτυχώς έχει εύκολη απάντηση. Μπορείτε να το κάνετε οποιαδήποτε ώρα σας βολεύει. Μπορείτε και πριν τον ύπνο, αφού δεν περιέχεται καθόλου μπλε φως που θα αναστάτωνε τον ύπνο. Μάλιστα αρκετοί αναφέρουν ότι τους βοηθάει στον ύπνο αν κάνουν την θεραπεία πριν κοιμηθούν. Μία επίσης καλή ώρα είναι το πρωί. Άλλη καλή ώρα είναι στο διάστημα πριν την προπόνηση (για να σε ενεργοποιήσει) ή συχνότερα, στο διάστημα μετά την προπόνηση (για καλύτερη αποθεραπεία.

Όχι μυγιαγγιχτίτιδα! Είναι μία λέξη που αναφέρω συχνά στα βιβλία μου. Αυτές οι μικρο-εμμονές με την σωστή ώρα, ή σε άλλες λεπτομέρειες, τελικά κάνουν αφόρητη την πρακτική. Είναι που είναι δύσκολα τα προγράμματά μας και οι ζωές μας, δε χρειάζονται εμμονές σε λεπτομέρειες. Άλλη φορά θα με βολέψει να το κάνω πριν την προπόνηση, άλλη μετά, άλλη το βράδυ, άλλη θα το ξεχάσω κ.ο.κ. Το βασικό είναι να μην το παραλείπω κάθε εβδομάδα αυτές τις 3 (ή περισσότερες) φορές που έχω αποφασίσει να το κάνω.

Κλειδί η συνέπεια. Αν το κάνεις για γενική υγεία, μπορείς να το κάνεις όποτε θέλεις, να το ξεχνάς για κανά μήνα, να το ξαναρχίζεις, όπως τύχει. Αν όμως έχεις συγκεκριμένη θεραπευτική επιδίωξη, πχ. να ανακουφίσεις πόνο, ακμή, να τονόσεις τριχοφυΐα κλπ, τότε το κλειδί είναι η συνέπεια. Αν για παράδειγμα αποφασίσεις να κάνεις 4 φορές την εβδομάδα, να το κάνεις για ένα δίμηνο ή ένα εξάμηνο, ή όσο έχεις ακούσει ότι χρειάζεται ώστε να πετύχεις κάποιο συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Επειδή είναι ήπια, φυσική θεραπεία, μην περιμένεις θεαματικά αποτελέσματα επειδή έκανες μία μέρα ή μία εβδομάδα. Τουλάχιστον 1 έως 3 μήνες απαιτούνται συνήθως, μέχρι να έχεις χειροπιαστά αποτελέσματα (ανάλογα πάντα με την περίπτωση, πχ. για ορατή διαφορά στα μαλλιά χρειάζεται εξάμηνο).


Επιλεγμένες Πηγές

Κάποια κείμενα στα ελληνικά:
▶ Red Light Therapy: Πώς δρα και ποια είναι τα οφέλη της;
▶ Τι είναι η θεραπεία κόκκινου φωτός (RLT) και ποια τα οφέλη στο δέρμα
▶ Και η πιο εμπεριστατωμένη πηγή (στα αγγλικά) στο healthline.com

Το πιο περιεκτικό και κατανοητό βίντεο που βρήκα ήταν αυτό:



Αυτός εξηγεί πώς λειτουργεί το κόκκινο φως και που οφείλεται το όφελος.



Αυτή η κυρία με τα υπέροχα μάτια, παρουσιάζει 4 χρήσεις της θεραπείας με κόκκινο φως που δεν αναφέρονται συχνά: Θεραπεία εγκαυμάτων από τον ήλιο, θεραπεία ματιών, επιχείλιου έρπητα και ακμής!

[Θανάσης Αποστόλου]

Εδώ θα συμπληρώνω σταδιακά κάποιες επιπλέον πληροφορίες και πηγές, που δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζετε, αλλά αν έχετε όρεξη τις μελετάτε κι αυτές.


Πόσο μακριά να κάθομαι;

Το απαντήσαμε και παραπάνω, αλλά ας πούμε μερικά πράγματα ακόμα. Οι περισσότεροι προτείνουν μία απόσταση 8 ως 30 εκατοστά περίπου για την περίπτωση που χρησιμοποιείτε πάνελ. Άλλες συσκευές όπως μάσκες είναι σε απόσταση ενός εκατοστού. Η απόσταση λοιπόν εξαρτάται από την συσκευή και καλό είναι να ακολουθείτε τις οδηγίες του κατασκευαστή.

Ένα χαρακτηριστικό του φωτός είναι ότι μειώνεται ραγδαία με την απόσταση. Πιο συγκεκριμένα, για κάθε διπλασιασμό της απόστασης (πχ. από τα 15 στα 30 εκατοστά), τότε λαμβάνεις το 1/4 του φωτός (και όχι το 1/2). Επίσης όσο μεγαλώνει η απόσταση, τόσο αυξάνεται η περιοχή που φωτίζεται. Για παράδειγμα αν είσαι στα 10 εκατοστά μπορεί να φωτίζεται μόνο το πρόσωπο, ενώ αν πας στα 2 μέτρα φωτίζεσαι ολόκληρος (αλλά λαμβάνεις ασήμαντη δόση φωτισμού).


Φωτοθεραπεία κατά τη διάρκεια της άσκησης

Μου αρέσει πολύ σαν ιδέα, γιατί κάνοντάς τα και τα 2 ταυτόχρονα, εξοικονομείς χρόνο. Βέβαια για να το κάνεις πρέπει να μην κινείσαι πολύ και να παραμένεις κοντά στο πάνελ. Βλέπετε παρακάτω στην εικόνα κάποιος που το κάνει με στατικό ποδήλατο. Έχω κάποιες παρατηρήσεις σχετικά με την εικόνα, η οποία έτσι κι αλλιώς είναι τεχνητή, για διαφήμιση προϊόντος. Το κυριότερο πρόβλημα είναι ότι είναι αρκετά μακριά η πηγή του φωτός από το σώμα, με εξαίρεση τα χέρια. Δεύτερον είναι πανάκριβη εγκατάσταση, 4 πάνελ και ένα σταντ. Πώς θα το έκανα εγώ, που έχω μόνο ένα πάνελ, για χρήση με στατικό ποδήλατο:

Θα έπαιρνα το ένα πάνελ μου, θα το στήριζα όρθιο σε μία καρέκλα και θα το έβαζα να με κοιτάει από ΠΛΑΓΙΑ, δίπλα μου, όχι μπροστά μου. Θα το έβαζα και όσο κοντά γινόταν. Κάπου στο δεκάλεπτο θα το έβαζα κι απ' την άλλη μεριά για άλλα 10 λεπτά, ώστε να φωτιστώ ισοδύναμα. Μία τέτοια θεραπεία θα συμπλήρωνε ωραία την θεραπεία μίας άλλης μέρας, στην οποία θα έκανα φωτοθεραπεία αντί πλαγίως, μπροστά και πίσω.
Τώρα για την περίπτωση που κάποιος χρησιμοποιεί ως εργαλείο φωτοθεραπείας καπέλο (για μαλλιά) ή μάσκα (για πρόσωπο), τότε μπορεί πολύ πιο εύκολα να το συνδυάσει με στατικό ποδήλατο.




Λάμπα, αντί για πάνελ

Μία πολύ φθηνή λύση φωτοθεραπείας είναι η λάμπα που βλέπετε στην εικόνα (E27 βίδωμα, όπως οι λάμπες του σπιτιού μας). Πρόκειται για ένα σετ από led υπερύθρων και κόκκινου φωτός, όπως ακριβώς και στα πάνελ. Το πλεονέκτημα εδώ, πέραν της τιμής, είναι η φορητότητα. Πιθανώς κάποιους να τους βολέψει. Σοβαρό μειονέκτημα είναι που δε μπορείς να ανάψεις μόνο κόκκινο φως ή μόνο υπέρυθρο φως. Ενδείκνυται για τοπικές θεραπείες και όχι όλου του σώματος. Για κάποιον που θέλει να το έχει για ένα πονεμένο γόνατο, για τη μέση του, πιθανώς να είναι αυτό που του ταιριάζει.

Δε σας το βάζω τόσο ως πρόταση αγοράς, αλλά ως ένα ακόμα δείγμα του πόσο μεγάλη είναι η ποικιλία προϊόντων που κυκλοφορούν! Υπάρχει σε μορφή μασέλας που μπαίνει στο στόμα, υπάρχει άλλο που μπαίνει στη μύτη, άλλο που είναι για λαιμό (βλ. εικόνα πιο πάνω), και ό,τι άλλο μπορείς να φανταστείς.





Επιπλέον Πηγές

Μελλοντικά θα προσθέτω επιπλέον επιλεγμένες πηγές, για όσους έχουν όρεξη να μελετήσουν περισσότερο.

Στο παρακάτω βίντεο έχουμε μία κουβέντα και απαντήσεις σε "ψαγμένες" ερωτήσεις όπως (δίνω και εν συντομία την απάντηση):
- Χρειάζεται να φοράω προστατευτικά γυαλιά όταν εκτίθεμαι; (Απ: Όχι απαραίτητα, εφόσον δε νιώθεις ενόχληση, εκτός αν πρόκειται για φως που αναβοσβήνει)
- Αν κάνω πολλές φορές κάθε μέρα θα έχω περισσότερα αποτελέσματα; (Απ: Όχι, η διέγερση σε μία περιοχή είναι μέχρι 1 φορά τη μέρα. Αλλιώς χάσιμο χρόνου).
- Αν φοράω κάποια κρέμα προσώπου, είναι καλύτερα να την φοράω πριν ή μετά την θεραπεία;  (Απ: Το βασικό είναι να είσαι ενυδατωμένος. Άλλες κρέμες είναι για πριν και άλλες για μετά).
κλπ